Voor het versterken van onze economie en ons verdienvermogen hebben we echter gedurfde keuzes van het kabinet en meer vernieuwingskracht van het mkb zelf nodig, stelt het Nederlands Comité voor Ondernemerschap.
Meer bedrijven in Nederland verwachten voor volgend jaar een toename dan een afname van investeringen in innovatie en R&D, blijkt uit de laatste Conjunctuurenquête Nederland, die CBS doet in samenwerking met KVK, EIB, MKB-Nederland en VNO-NCW. Het verhogen van de productiviteit is voor de meeste bedrijven niet de belangrijkste reden om te investeren in innovatie en R&D. Iets meer dan 29 procent van de mkb-bedrijven noemt kwaliteitsverbetering van producten of diensten als belangrijkste reden.
Mkb minder positief dan grootbedrijf
Grootbedrijven (minimaal 250 medewerkers) geven vaker aan dat ze gaan investeren in innovatie en research & development (R&D) dan mkb-bedrijven (5 tot 250 medewerkers). Het saldo in het grootbedrijf komt uit op 12 procent, terwijl dat voor het mkb blijft steken op 6 procent. In het grootbedrijf zijn de verwachtingen het meest positief in de vervoer en opslag (25,8%). In het mkb zijn ondernemers in de bouwnijverheid (13,2%) en de cultuur, sport en recreatie (13%) het meest positief gestemd over de investeringsverwachtingen voor innovatie en R&D. Mkb-bedrijven in de horeca verwachten in 2025 juist minder te investeren in innovatie en R&D.
Innovatieve doorbraken in mkb noodzakelijk
Nederland behoort weliswaar nog steeds tot de meest productieve economieën ter wereld, maar we zien in landen met vergelijkbare niveaus een hogere groei van de arbeidsproductiviteit. Het inzicht dat het met de productiviteit van onze economie niet de goede kant op gaat, wordt inmiddels breed gedeeld. Dit is een Europees probleem, zo hield Mario Draghi ons onlangs voor. Het kabinet werkt inmiddels aan een zogeheten ‘productiviteitsagenda’.
De versterking van onze economie en ons verdienvermogen vragen om innovatieve doorbraken in het mkb, stelt het Nederlands Comité voor Ondernemerschap, dat het mkb als de motor van onze economie bestempelt. Het Comité heeft berekend dat, als het Nederlandse mkb zich vernieuwt naar het voorbeeld van hoogproductieve bedrijven, er een potentieel van 65 miljard euro is aan te boren. “We hebben hiertoe dóórbraken nodig, zowel gedurfde keuzes van het kabinet als meer vernieuwingskracht van het mkb zelf”, zei voorzitter Jacques van den Broek, bij de presentatie van het nieuwe Jaarbericht ‘Staat van het mkb 2024’.
Tijdens de conferentie ’10 jaar Staat van het mkb’ overhandigde het Comité voor Ondernemerschap het jaarbericht aan minister van Economische Zaken Dirk Beljaarts en voorzitter MKB-Nederland Jacco Vonhof. Volgens Van den Broek zijn we productief, maar niet productief genoeg. “Andere economieën lopen ons voorbij. Dat gaat al jaren sluipenderwijs. Ik roep het kabinet op om haast te maken, en ondernemers om niet af te wachten.”
De rol van digitalisering en ICT
Digitalisering en ICT spelen een cruciale rol bij innovatie en research & development (R&D), omdat dit onder meer processen versnelt, nieuwe mogelijkheden creëert en samenwerking verbetert. Maar de voordelen van nieuwe technologieën gelden vooral voor het grootbedrijf, blijkt uit het Jaarbericht ‘Staat van het mkb 2024’. Door schaalvoordelen is het voor grootbedrijven beter mogelijk om te investeren in nieuwe technologieën. Het grootbedrijf maakt daarom ook meer gebruik van digitale technologieën als AI of robotica. Deze technologieën kunnen de arbeidsproductiviteit vergroten, maar dit kan vertraagd merkbaar worden, omdat bedrijven eerst hun bedrijfsprocessen moeten aanpassen en moeten investeren, bijvoorbeeld in software of de vaardigheden van werknemers. Uiteindelijk kan het verschil in arbeidsproductiviteit tussen mkb en grootbedrijf toenemen, waarschuwen de onderzoekers.
Gat tussen koplopers en peleton
Binnen het ecosysteem stokt de kennisoverdracht tussen aan de ene kant innovatieve grootbedrijven en kennisinstellingen en aan de andere kant het mkb. Bínnen het mkb leert het zogeheten peloton steeds minder van de koplopers, wat blijkt uit het toenemende productiviteitsgat tussen beide groepen. Toegang tot de kennis en technologie van de kopgroep en het innovatieve grootbedrijf kan bedrijven in het peloton helpen om het verschil in arbeidsproductiviteit tussen het peloton en de koplopers per sector te overbruggen. Daarnaast kennisinstellingen zich meer positioneren als schakelpunt tussen praktijk en onderwijs. Het mkb zou meer naar partnerships met het mbo, hbo en universiteiten moeten kijken, adviseert het Comité voor Ondernemerschap.
Investeer in opbloeiende ecosystemen
Ondernemers moeten ook zelf aan de bak om het potentieel op de krappe arbeidsmarkt te benutten. Daarvoor is goed werkgeverschap nodig, net als meer investeren in en adopteren van arbeidsbesparende technologieën, en meer creativiteit bij het invullen van vacatures. Brancheorganisaties en andere (regionale) netwerken kunnen hierbij een belangrijke rol vervullen. Er zijn al veel voorbeelden van dit soort opbloeiende ecosystemen. De overheid moet daar volgens het Comité slim op aansluiten en breder investeren in de economische kracht van regio’s, zoals rond ASML in de Brainport-regio en biotech in Leiden-Amsterdam-Utrecht.