Voortbouwend op het Draghi-rapport uit september 2024 over het Europese concurrentievermogen, heeft de onafhankelijke Bertelsmann Stiftung opdracht gegeven voor een rapport over wat zij de EuroStack-visie noemen. Deze Duitse denktank richt zich op onderzoek en beleidsontwikkeling voor vooruitgang op het gebied van samenleving, economie, bestuur, onderwijs en cultuur. De onafhankelijke stichting speelt een belangrijke rol in debat en beleidsvorming binnen Europa.
80% van buiten Europa
Volgens de internationale groep onderzoekers die hebben bijgedragen aan het rapport – ‘EuroStack - A European Alternative for Digital Sovereignty’ geheten – is meer dan 80 procent van de digitale technologieën en infrastructuren in Europa afkomstig uit het buitenland. 70 procent van de wereldwijd gebruikte basismodellen voor Kunstmatige Intelligentie (AI) komt uit de VS. Slechts 7 procent van de wereldwijde onderzoeksuitgaven op het gebied van software en internet wordt door Europese bedrijven gefinancierd.
Deze cijfers laten duidelijk zien hoe sterk Europa op het gebied van digitalisering afhankelijk is van andere economische grootmachten. De EuroStack moet de sleutel worden tot de digitale soevereiniteit en zelfbeschikking van de Europese Unie. Hiervoor moeten toonaangevende bedrijven, wetenschappers, beleidsmakers en het maatschappelijk middenveld beter gaan samenwerken en laten zien hoe Europa zijn digitale onafhankelijkheid kan bevorderen.
Dit gebeurt door het versterken van de concurrentiepositie van de Europese industrie, het stimuleren van innovatie en het opbouwen van veerkrachtige, soevereine infrastructuren. Deze gezamenlijke aanpak is vergelijkbaar met de vroegere gemeenschappelijke markt.
Nederlandse bijdrage
Een van de experts die een bijdrage heeft geleverd aan de visie is Haroon Sheikh, senior wetenschapper bij de WRR en bijzonder hoogleraar Strategic Governance of Global Technologies aan de VU. In zijn boek ‘Atlas van de digitale wereld’ legt hij uit dat we onder invloed van een ‘revolutie van de intelligentie’ naar een ander model bewegen. “Het vrijblijvende sentiment heeft plaatsgemaakt voor twijfels over de effecten van digitalisering en de angst over de gevaren ervan”, aldus Sheikh.
Sheikh stelt dat we op weg zijn naar een verticale wereldorde met een sterk hiërarchisch karakter. Het laat volgens hem zien hoe revolutionair digitalisering wel niet is en wat de samenhang is met de dwingende vraagstukken van macht en soevereiniteit. “Digitalisering creëert één grote, wereldwijde supercomputer. Deze bestaat uit allerlei lagen, die steeds in beweging zijn en waar verschillende machtsverhoudingen gelden.”
De Nederlandse wetenschapper heeft een stack gemaakt, waarmee de verschillende lagen van de digitale wereld in beeld worden gebracht. Deze bestaan uit 7 lagen: grondstoffen, chips, netwerken, cloud, intelligentie, applicaties en verbonden apparaten. Experts vrezen dat grote techbedrijven bezig zijn met ‘digitaal landjepik’. Data wordt daarin gezien als de nieuwe olie. Deze dreigende ontwikkeling moet worden ingedamd met wet- en regelgeving en versterking van de digitale soevereiniteit, stelt Sheikh.
Technologische concurrentiepositie verbeteren
De samenstellers van het ‘EuroStack - A European Alternative for Digital Sovereignty’-rapport willen versnipperde inspanningen bundelen, innovatie bevorderen en economische weerbaarheid vergroten. Met een focus op digitale infrastructuur, cybersecurity en industrie wil Europa zich minder afhankelijk maken van de VS en China en zo zijn technologische concurrentiepositie verbeteren.
Het EuroStack-actieplan bestaat uit 5 stappen:
- Ontwikkel samen een Europese digitale-stack;
- Implementeer impactvolle digitale diensten via de EuroStack Challenge;
- Stimuleer soevereine AI en samengestelde data-spaces;
- Bevorder Europese leiderschap in nieuwe technologieën;
- Zet in op innovatieversnelling via strategische investeringen en een "Europe first"-aanpak bij overheidsaanbestedingen, ondersteund door de oprichting van een European Sovereign Technology Fund.
Reactie Topsector ICT
Binnen de Nationale Technologie Strategie (NTS) wil de Nederlandse overheid ook inzetten op een meer onafhankelijke positie van Europa als het gaat om programmeertalen, frameworks, databases en tools. Ook Topsector ICT vindt digitale autonomie een belangrijk thema en verkent met haar stakeholders hoe hier goed op kan worden aangesloten vanuit de Kennis- en Innovatieagenda (KIA) Digitalisering en de Actieagenda's voor AI/Data en Cybersecurity Technologies die momenteel worden opgesteld.